��������
1985- Τα σ�μβολα του Έ�ωτα και του Θανάτου στο έ�γο του �ικήτα Φλέσσα

Ξαφνιασμένοι σταματάμε στα  Î­ργα των δυÏŒ τελευταίων χρÏŒνων, παρακολουθÏŽντας τη ζωγραφική πορεÎ¯α  του Νικήτα Φλέσσα απÏŒ τα πρÏŽτα του βήματα στα 1969-1970. ΔιαπιστÏŽνουμε  μία απÏŒτομη στροφή απÏŒ την Ï�λη στο πνεÏ�μα, απÏŒ τη γαλήνη της ζωής  στη γαλήνη του θανάτου, απÏŒ τον έρωτα  για τα αντικείμενα , στον έρωτα αυτÏŒν καθαυτÏŒ,  ÏŒχι  πια στη σαρκική του , αλλά στην πνευματική απÏŒδοση και ερμηνεία.
Πριν ÏŒμως προσδιορίσουμε  τη μεγάλη στροφή προς μία ζωγραφική έκφραση γεμάτη σÏ�μβολα, μέσα απÏŒ μία φÏŒρμα που δεν κρÏ�βει τις καταβολές της απÏŒ την αγιογραφία, θα πρέπει να κάνουμε μία σÏ�ντομη αναδρομή στη δουλειά  του  Φλέσσα, ξεκινÏŽντας  απÏŒ τις παλιÏŒτερες νεκρές  φÏ�σεις  και την έρευνα  πάνω στην μορφή ορισμένων υλικÏŽν μέχρι τις σημερινές  συμβολικές ανθρωποκεντρικές παραστάσεις των οποίων η «ανάγνωσή»   μας παραπέμπει σε  «σημεÎ¯α» απÏŒ τον κÏŒσμο των συμβÏŒλων της ορθοδοξίας.

Στα έργα που έγιναν  ανάμεσα στα 1970- 1972 αναγνωρίζουμε εικÏŒνες που παίρνει ο Φλέσσας απÏŒ το περιβάλλον του. Αρχίζει με τοπία, νοσταλγικές απεικονίσεις παλιÏŽν χωριάτικων σπιτιÏŽν για να προχωρήσει σχεδÏŒν αμέσως σε μÎ¯α  θεματογραφία εσωτερικÏŽν χÏŽρων, γωνιές του σπιτιοÏ� και  αντικείμενα που κουβαλάνε για το ζωγράφο μία ιστορία προσωπική. Σε κείνη την εποχή, ο ζωγράφος δεν έχει ακÏŒμη εντοπίσει το θέμα του και σπεÏ�δει να αποτυπÏŽσει συγκινησιακά ερεθίσματα απÏŒ τον τεράστιο κÏŒσμο. Επιμένει λίγο περισσÏŒτερο στην  εικονική απÏŒδοση των υλικÏŽν, πράγμα που θα αποτελέσει  αμέσως μετά θέμα του προσφιλές. Προς το παρÏŒν ÏŒμως πλησιάζει  σιγά - σιγά  τα  αντικείμενα. Η πανοραμική άποψη των χωριάτικων σπιτιÏŽν γίνεται άποψη απÏŒ  γωνιές  του εσωτερικοÏ� χÏŽρου. Εγκαταλείπει σταδιακά  την τεχνική των  ιμπρεσιονιστÏŽν  που είχε υιοθετήσει στην αρχή , για να αποδÏŽσει με μία μορφή ρεαλισμοÏ� τις δαντέλες απÏŒ τα παλιά κεντήματα, το ξÏ�λο και το μέταλλο.
Στα μέσα της δεκαετίας του  70  , ανακαλÏ�πτει την ανθρÏŽπινη φιγοÏ�ρα,  ως πορτραίτο,  ως γυμνÏŒ, ως πλήθος στις λιτανείες. Την εγκαταλείπει ÏŒμως προσωρινά, για να μπει στην πιο αισιÏŒδοξη ζωγραφική του περίοδο. Διαλέγει απÏŒ την  Ï�λη ÏŒτι είναι πιο  ευαίσθητο στο δυνατÏŒ φως. Το λευκÏŒ χαρτί, την πέτρα…Οι αισθήσεις του συγκεντρÏŽνονται σ ένα αντικείμενο κάθε φορά που ζωγραφίζει και το  «σκηνοθετεί» προσεκτικά  σε σχέση με το λευκÏŒ φως, με σκοπÏŒ να  τονίσει τη σημαντικÏŒτητα του ασήμαντου αυτοÏ� υλικοÏ�. Στην ίδια περίοδο, το τρίπτυχο με τα πέτρινα φροÏ�τα- αργÏŒτερα θα εμπνευστεί ένα  σχετικÏŒ ανθρωποκεντρικÏŒ τρίπτυχÏŒ – μας παραπέμπει σε μία ξεκάθαρη συμβολική αντιμετÏŽπιση θέματος και περιεχομένου. Η χρήση του τρίπτυχου ως αφηγηματικής ζωγραφικής μεθÏŒδου , το στοιχείο του έρωτα στο φροÏ�το, το στοιχείο της απαγÏŒρευσης και της έκπληξης στο πέτρινο υλικÏŒ, οι προσλαμβάνουσες εικÏŒνες του σÏ�γχρονου μη υλιστή, του μοναχικοÏ� και υποχρεωτικά μονάζοντα.
ΑπÏŒ ο 1977 είναι που αρχίζει η διαδικασία της υποταγής της Ï�λης στις δυÏŒ διαστάσεις. Το λευκÏŒ, θα ακολουθήσει το ζωγράφο ως χρÏŽμα-σÏ�μβολο απÏŒ εκείνη την εποχή συνεχÏŽς. Τα έργα αυτής της περιÏŒδου είναι μελέτες πάνω σε τρία κυρίως υλικά   Το τσαλακωμένο χαρτί, τα βÏŒτσαλα, το ξÏ�λο και το σκοινί. Οι συνθέσεις δεν έχουν καμÎ¯α  πρÏŒθεση να αφηγηθοÏ�ν. Το εικονιζÏŒμενο αντικείμενο παίζει με το  φÏŽς και τη σκιά, θέλει να ξαφνιάσει το μάτι με τη λευκή του υπÏŒσταση, προβάλλει αυθάδικα σαν ένα τυχαÎ¯ο  «ζουμ»  κάποιου φωτογραφικοÏ� φακοÏ� με άποψη  πάνω στη μορφή της Ï�λης. ΕδÏŽ έχουμε και τα πρÏŽτα κρίνα που θα σημαδέψουν την επÏŒμενη περίοδο ως σÏ�μβολα.
Η μεγάλη στροφή γίνεται μέσα  στο 83-84. Δεν είναι μÏŒνο που βγαίνει συνειδητά πια ÏŒλος ο κÏŒσμος των συμβÏŒλων που μέχρι τÏŒτε μÏŒνο συμπτωματικά αναγνωρίζονταν. Δεν είναι μÏŒνο που οι μέχρι τÏŒτε γκάμες των ροζ και βιολέ – δειλές και τρυφερές με αναφορά στην παιδική ηλικÎ¯α – δίνουν τη θέση τους σε σκοÏ�ρα χρÏŽματα και χρυσοÏ�ς κάμπους.  Είναι που τελειÏŽνει η λατρεία της  Ï�λης . Η θητεία του Φλέσσα στην απÏŒδοση των φυσικÏŽν υλικÏŽν, χρησιμεÏ�ει μÏŒνο ως βοηθητικÏŒ στοιχείο για να αποδοθοÏ�ν νοήματα και ιδέες μέσα απÏŒ μία συγκεκριμένη, σταθερή φÏŒρμα.
ΑπÏŒ την προηγοÏ�μενη περίοδο, έμεινε   η ρεαλιστική απÏŒδοση της ανÏŒργανης Ï�λης. ΤÏŽρα έχουμε το δέρμα. Ένα δερμάτινο σακάκι σε ανθρωποκεντρικές συνθέσεις, που σ ?να απÏŒ του τελευταίους  πίνακες υποκαθιστά τον άνθρωπο, τονίζει την απουσία του, ÏŒμως κρέμεται άδειο. Το γυαλιστερÏŒ δέρμα του σακακιοÏ�, τα λευκά γάντια –Î¬σπιλα λευκά- και τα κρίνα είναι τα μÏŒνα στοιχεία που θυμίζουν τη μελέτη της Ï�λης της προηγοÏ�μενης περιÏŒδου. Ο χρυσÏŒς κάμπος, θυμίζει ÏŒτι πρέπει να αναγνωρίσουμε στην φιλοσοφική αντιμετÏŽπιση του θέματος τον πίνακα με κατάνυξη . Πρέπει να σταθοÏ�με με κατάνυξη  ÏŒχι μπροστά στον πίνακα τον ίδιο , αλλά μπροστά στην ανθρÏŽπινη αγωνία για τον έρωτα  και το θάνατο., Μετά το «σήμα» του χρυσοÏ� κάμπου , έρχονται αυτά του στεφανιοÏ� – στεφάνι γάμου και μαρτυρίου , απÏŒ χάρτινα  Î¬νθη – και η νεκρικά χλωμή,  ανέκφραστη νεανική ανδρική μορφή, ντυμένη σÏ�γχρονα αλλά μακρινή, άλλου κÏŒσμου. Οι χρωματικές επιφάνειες  δεν νοιάζονται πια  να παίζουν με το φως. Το φως που υπάρχει στη σÏ�νθεση έρχεται κι  αυτÏŒ απÏŒ άλλο κÏŒσμο και μÏŒνο τα ροÏ�χα μοιάζουν φυσικά φωτισμένα. ΠρÏŒσωπο, γαντοφορεμένα χέρια και κρίνα έχουν το δικÏŒ ους εσωτερικÏŒ φως , που κατήργησε αυτÏŒ της γνωστής ανάλυσης του ουράνιου τÏŒξου. Τα τρίπτυχα  με την κεντρική ανδρική φιγοÏ�ρα η τα πέτρινα  φροÏ�τα μέσα σε αψίδες και κÏ�κλους αφηγοÏ�νται με σÏ�μβολα  την αγνÏŒτητα (κρίνα) μέσα στα άσπιλα χέρια (λευκά γάντια) μίας Ï�παρξης που ξέφυγε απÏŒ την Ï�λη, έμεινε μÏŒνο ψυχή, αλλά παραμένει  ντυμένη αναγκαστικά την Ï�λη των ροÏ�χων της  και στεφανωμένη – νυμφίος μοναχικÏŒς- στην τελετή της παντοτινής ένωσης του έρωτα και του θανάτου. Ο Î­ρωτας , πέτρινο φροÏ�το , απαγορευμένος καρπÏŒς, πέτρινη η γεÏ�ση του, σκληρή , αλλά και αιÏŽνια , σαν τον πνευματικÏŒ εκείνο γάμο των ιδεÏŽν του έρωτα και του θανάτου σ   Î­να αέναο κÏ�κλο χωρίς αρχή και τέλος.
Οι πίνακες που έκανε ο Φλέσσας μέσα στα δυÏŒ τελευταία χρÏŒνια με τα πάγια σÏ�μβολα και τις καταβολές  απÏŒ τη χριστιανική φιλοσοφÎ¯α  , αγγίζουν μ ?να καινοÏ�ργιο τρÏŒπο ένα γενικÏŒ υπαρξιακÏŒ πρÏŒβλημα, αυτÏŒ του έρωτα και του θανάτου , κι ένα ειδικÏŒ αυτÏŒ της ένωσης και του χωρισμοÏ�, δηλαδή της μοναξιάς. Η αναζήτηση μίας ένωσης , εμπεριέχει το σπέρμα του χωρισμοÏ�, της απουσίας, του θανάτου δηλαδή, ÏŒχι του φυσικοÏ�, αλλά  του πνευματικοÏ�. Ο νέος άνδρας με τα άσπιλα χέρια – άρα και την άσπιλη ψυχή – είναι ένας ΧριστÏŒς  και το στεφάνι του γάμου είναι και στεφάνι μαρτυρίου. Αιτία ένας κÏŒσμος που τον έντυσε με τη στολή του , μία στολή  απÏŒ Ï�λη  που δεν τον αφήνει να αναληφθεί στον κÏŒσμο που ανήκει, σ  αυτÏŒν του πνεÏ�ματος. Ένα  Ον    δισυπÏŒστατο  (Ï�λη-πνεÏ�μα)  που με τα κρίνα στα χέρια ανυπομονεί στωικά να αναχωρήσει σε κÏŒσμους  καλÏ�τερους   και παραμένει στη γη μονάζοντας  μέσα στο χοντρÏŒ  πέτσινο σακάκι του. Ο σÏ�γχρονος μάρτυρας, ο «απροσάρμοστος» ο ιδεολÏŒγος, ίσως ένας  μεσσίας σε πολλαπλά μυστικά αντίγραφα που κινοÏ�νται γÏ�ρω μας διακριτικά μέσα στο πέτσινο σακάκι τους.
ANNA HADJIYANNAKI
D.E.A. in Plastic Arts
D.E.A. in Ethnoaesthetics and Anthropology
“Zygos” Annual edition 1985